Neem bijvoorbeeld verkeersveiligheid. Dat is

een aantrekkelijk thema voor wie met veiligheid

begaan is. Vooral omdat er veel gegevens beschikbaar

zijn, want er wordt heel wat afgebotst.

Ruwweg tienmaal zoveel landgenoten komen

om het leven in het verkeer als tijdens het werk.

En iedereen weet: van elk ongeval valt veel te

leren.

Bij cursussen over veiligheid maak ik altijd dankbaar

gebruik van voorbeelden uit het verkeer.

Automobilisten zijn, net als werknemers en operators,

informatieverwerkers. Ze nemen informatie

op, verwerken die en voeren als resultaat

daarvan bepaalde acties uit. Daarbij gaat wel

eens wat mis en dat leidt dan tot schade. Dat is

goed uit te leggen met de automobilist als voorbeeld.

Niets illustreert het belang van routines

beter dan autorijden. In sommige bedrijven is de

reactie na een ongeval nog steeds: “Ze moeten

ook beter opletten”. Dat leidt meestal tot niets,

want de mens is van nature niet zo’n goede opletter.

En routines bestrijden is zinloos want die

zitten in de menselijke aard. Goede routines zijn

beter dan goed opletten.

Ik heb altijd veel inspiratie ontleend aan het idee

van ‘risicocompensatie’ uit de verkeersveiligheid.

De gedachte is dat mensen hun gedrag aanpassen

als reactie op risicobeperkende maatregelen.

Daardoor gaat het effect daarvan gedeeltelijk

verloren. Wie auto’s veiliger maakt, bevordert

dus eigenlijk onveilig gedrag. Geef de bestuurder

een autogordel, airbag of kooiconstructie, en

hij gaat er plankgas vandoor. Daar kunnen we in

de arbeidsveiligheid en procesveiligheid veel

van leren. We moeten werkplekken en installaties

wel veiliger maken, maar alert zijn op de bijbehorende

gedragsveranderingen.

Niets illustreert gegoochel met ongevalscijfers

beter dan de verkeersveiligheid. Ik kijk altijd met

belangstelling naar het jaarlijkse ritueel. Het aantal

verkeersslachtoffers is opnieuw gedaald en

de minister legt op een persbijeenkomst uit hoe

succesvol het overheidsbeleid was. Meestal is

dat flauwekul. Onderzoek wijst uit dat het aantal

verkeersdoden al veertig jaar daalt zonder een

duidelijk aanwijsbare reden. De les die we kunnen

leren: maak gebruik van dalende ongevalscijfers.

Schrijf ze toe aan de getroffen of geadviseerde

maatregelen en het gevoerde bedrijfsbeleid.

De verkeersveiligheid en de overheid laten

zien dat bluffen loont.

Er zijn natuurlijk ook dingen die we maar beter

niet over kunnen nemen uit de verkeersveiligheid.

De simplistische nadruk op veiligheidsregels

bijvoorbeeld. Want in de arbeidsveiligheid

en procesveiligheid denken we intussen niet in

regeltjes, maar in risico’s. En een regel overtreden

is iets heel anders dan een groot risico

lopen. Wat dat betreft zou de verkeersveiligheid

dan weer van ons kunnen leren. Dat geldt ook

voor het onderzoeken van ongevallen. Dat doen

we in onze bedrijven gelukkig grondiger dan in

het verkeer. Daarom leren wij van weinig ongevallen

meer dan de verkeersveiligheid.

 

Walter Zwaard